Son yıllarda teknolojik yaşam tarzının benimsenmesi ile sağlık sektörüde teknolojik tanı yöntemleri ile yeniden şekillendi. Tomografi, MR, Ultrasound ve Direkt grafiler bu tanı yöntemlerinden bazılarıdır.
Özellikle uzun dönem etkileri yapılan çalışmalarla ortaya konulmuş olan tomografi bu tetkiklerin başında gelmektedir. Amerikada yapılan bir araştırmada, çekilen tomografilerin her üçünden birinin gereksiz çekim olduğu saptandı. 2016 da 324 milyon civarında nüfusu olan bir ülkede 20 milyon civarında gereksiz tomografi hem maliyeti açısından hem de radyasyon açısından oldukça yüksek bir rakamdır. Günümüzdeki kanser vakalarının %2 sinin tomografi kaynaklı olduğu netleşmiş bir bilgidir. 2007 yılında Ulusal Kanser Araştırma Enstitüsü tomografi çalışmalarının tek başına 29.000 yeni kansere neden olduğunu açıkladı.
O zaman korunmak için neler yapılmalıdır?
HEKİM ÖNERMEDİKÇE TOMOGRAFİ ÇEKTİRME KONUSUNDA ISRARLI OLUNMAMALI: Tomografi tetkiki yapıldığında zararlı radyasyonu alacak kişi hastadır, hekim değil. Bu tetkiki istemek hekimin en fazla 2 dakikasını alır, hastaların radyasyonun etkilerini vücuttan atmalarıysa aylarca ve hatta yıllarca sürebilir.
RADYASYON VÜCUTTAN İDRAR, DIŞKI, TER İLE ATILMAKTADIR; Tomografi ve röntgen çekiminin hemen sonrasında duş almak, bol su içmek, C vitamini içeren elma, portakal gibi bazı meyveleri tüketmek, 1 kase yoğurt yemek radyasyonun etkilerini azaltmak adına önemlidir. Özellikle damardan bazı maddeler verilerek çekilen grafi, tomografi ve MR sonrasında, bol su içmek böbrek fonksiyonlarının göreceği zararı minimuma indirmede faydalıdır.
YÜKSEK DOZ RADYASYONDAN SONRA GEBE KALMA BİRKAÇ AY ERTELENMELİDİR; Anjiyografi, sintigrafi, tomografi gibi yüksek doz radyasyon içeren tetkikler sonrası hemen hamile kalınmamalıdır. Özellikle akciğer ve karın tomografisi gibi yüksek doz radyasyon içeren tetkiklerde, üreme organları etkilenmekte ve üreme hücrelerinde bazı mutasyonlar ortaya çıkabilmektedir. Bu durum doğacak bebeklerin sağlığını olumsuz yönde etkileyebilmektedir.
ŞİDDETİ AYARLANMIŞ RADYASYON TERCİH EDİLMELİDİR; Birçok tomografi merkezi radyasyon düzeylerini ayarlamada özensizdir. Verilen radyasyon hastaya göre düzenlenmemekte ve bazen gereksiz yere 8 katına kadar yüksek dozda radyasyon verilebilmektedir. Bu nedenle hastanın kilosuna göre radyasyon verilmesi, tomografilerin en az radyasyonla sonuçlandırılması önemlilik arz etmelidir.
Teknolojik yaşamın getirdiği radyasyonda gözardı edilmemesi gereken bir başka konudur. Özellikle cep telefonları, televizyonlar, tabletler, bilgisayarlar uyku odalarında ve sürekli oturma odalarında bulundurulmamalıdır. Cep telefonlarının vücuttan en az 2 metre uzaklıkta tutulması, wireless adaptörlerinin, wi-fi lerin kullanılmadığı süreçlerde kapatılması gerekmektedir. Yine 5 yaş altı çocukların radyasyondan korunması amacı ile alışveriş merkezlerinde X-RAY güvenlik alanlarından geçmesi engellenmelidir. Son günlerde uzun süren uçak yolculukları da kozmik radyasyon açısından bazı araştırmalara konu olmuştur. Uçuş yüksekliği, süresi ve güneş aktivitelerinin radyasyonu artırdığı düşünülmektedir.
Dr.Seran Ünlüer